محله یکی از عناصر اصلی شاکله پایدار اجتماعی

محله یکی از عناصر اصلی شاکله پایدار اجتماعی

استاد  دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس گفت: محله یکی از عناصر اصلی شاکله پایدار اجتماعی با مرکزیت مسجد در شهرهای ایران در دوره اسلامی به عنوان فضایی با فعالیت های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی محسوب شده است. 

به گزارش دنیای اسرار:محمد رضا پور جعفر در همایش آرایش بافت مسکونی شهرها از منظر تئوری شکل و فرم خوب محله افزود: ایرانیان در پیش از اسلام و همچنین در دوره اسلامی از فرهنگ شهرنشینی و مدنیت والایی برخوردار بودند. آرایش بافت شهرهای ایرانی اسلامی و به خصوص بافت مسکونی را  مجموعه ای از محلات شکل می دادند.  محله در شهر ایرانی اسلامی بیشتر بر اساس ابعاد فرهنگ- اجتماعی شکل می گرفته است. به عبارتی ابعاد و جمعیت یک محله را روابط اجتماعی تعیین می کرده است. لیکن در دوران معاصر برای برنامه ریزی و طر احی شهری بیشتر از ایده به اصطلاح واحدهای همسایگی (Neighborhood Unit) با مرکزیت مدرسه ابتدایی و متاثر از ابعاد فیزیکی استفاده می شود.

وی ضمن ارتقا محله های موجود به عنوان پایگاه هایی اجتماعی بر اساس اندوخته های فرهنگی  اجتماعی اظهار داشت: در بازآفرینی این واحد ارزشمند شهری با مرکزیت مسجد و فضایی عمومی برای تعاملات متقابل اجتماعی، در طراحی شهرهایی همچون اصفهان با سابقه تاریخی درخشان نیز تلاش نمود. از آنجا که به اصول طراحی محله های مذکور مربوط می شود. این  محلات باید از دانه بندی نرم، بافت هماهنگ و وحدت بخشی

برخوردار باشند. مسجد باید به مثابه عنصری جذاب (Magnet)  و به عنوان سمبل و نشانه ای با هویت ایرانی اسلامی از لحاظ بصری، عملکردی و جهت یابی در کنار فضایی عمومی برای کلیه رویدادهای اجتماعی فرهنگی به خوبی برای این گونه محله ها عمل کند.

استاد دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: از جمله مسائل اصلی که نظریه، معطوف به حل آن است عبارتند از: استفاده گسترده از تفکرات مدرنیسم و تضعیف روابط اجتماعی در کشورهای جهان سوم و ایران، عدم توجه به شعائر و قطب های جاذب مطلوب در فرهنگ اسلامی در راستای ارتقاء تعاملات اجتماعی و روابط همسایگی، عدم وجود بستری مناسب برای تعاملات اجتماعی و زندگی به سبک ایرانی – اسلامی با در نظرگرفتن کلیه آداب و آیین مرسوم، عدم کارایی کافی واحد همسایگی در فرهنگ شهرسازی ایران و هم چنین مشکل کاربردی نبودن ایده محلات سنتی به دلیل دارا بودن ابعاد توصیفی و غیرکمی.

وی خاطر نشان کرد:  در طراحی بخش مسکونی شهرهای جدید و یا گسترش شهرهای موجود و یا احیای بافت های میانی شهرهایی همچون اصفهان و شهرک های اطراف باید به فرهنگ غنی ایرانی و به خصوص اسلامی و اهمیت روابط اجتماعی توجه کرد. سابقه دیرینه ای را که از تجربیات طراحی محلات در شهرهای اسلامی کسب شده، مدنظر قرار داده و به نقش نیایشگاه و مسجد و فضاهای فرهنگی توجه کرد. برای ابعاد اجتماعی طرح و برآیند حاصل از آن باید اهمیتی خاص قائل شد و فقط به پیروی از ایده واحدهای همسایگی که بیشتر به کمیت ها پرداخته اکتفا نکرد.

پورجعفر با بیان اینکه در مورد مسائل کیفی طرح هم لازم است به آموزه های غنی اسلام توجه خاص مبذول داشت، گفت:  هر برنامه ریزی و هر طرح فیزیکی اگر در ایده های اولیه اش به مسائل معنوی و به خصوص اجتماعی اسلامی توجه نماید و ابعاد اسلامی در طرح تبلور فیزیکی یابند، موجب ایجاد محیطی خواهد شد که جامعه اعضای یکدیگر باشند و نه همچون افرادی بی تفاوت نسبت به مسائل دیگران و بی خبر از مشکلات یکدیگر. بافت فیزیکی محله ها در شهر باید. در ارتقای فرهنگی جامعه با تکیه بر سرمایه های اجتماعی شکل گرفته در بستر تعامل نقش خود را ایفا کند و موجب رشد و شکوفایی جامعه شود.

این پژوهشگر، محقق بر جسته و استاد دانشگاه در پایان تصریح کرد: بر اساس احادیث شریف پیامبر اکرم )ص(  و علی بن ابی طالب )ع(  الگویی به عنوان نمونه برای محله ایرانی- اسلامی تهیه و ترسیم شده است. لازم به توضیح است که میدانی بعنوان میدان مرکزی محله در جلوی مسجد برای فعالیت های گوناگون پیشنهاد شده است. تمامی کاربری های مورد نیاز محله در اطراف این فضا پیشنهاد گردیده است. فاصله دورترین نقطه محله تا مسجد از احادیث استنتاج و به طور کلی در برنامه ریزی و طراحی محله مذکور بر حق الناس تاکید شده است. انواع فضاهای عمومی از فضای مرکزی محله تا فضای سبز و فضای بازی بچه ها در میان بخش مسکونی، بدون مزاحمت ترافیک سواره نیز پیشنهاد گردیده است.

خبرنگار:مهتاب خیری