داستان یک بیماری خاموش؛ از سلول‌های مغزی تا قلب خانواده‌ها

داستان یک بیماری خاموش؛ از سلول‌های مغزی تا قلب خانواده‌ها

صبح امروز، در فضای تاریخی و معنوی خانه مشروطیت اصفهان – بنایی که یادآور روزگار مبارزه و بیداری ملت است – موضوعی به بحث گذاشته شد که خود با بیداری و آگاهی اجتماعی پیوندی عمیق دارد: بیماری آلزایمر.

نشست خبری  با عنوان «شناخت، درمان و کنترل پارکینسون و آلزایمر» با حضور سه متخصص و پژوهشگر برجسته دکتر احمد چیت‌ساز، رئیس هیئت‌مدیره انجمن خیریه پارکینسون و آلزایمر اصفهان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و متخصص مغز و اعصاب؛ دکتر فریبا فغانی، متخصص اعصاب و روان و فلوشیپ روانپزشکی سالمندان؛ و دکتر فریماه افشارزاده، عضو هیئت‌مدیره انجمن و روان‌شناس مراقبان بیماران آلزایمر برگزار شد؛ رویدادی که نه‌تنها به ابعاد پزشکی بیماری پرداخت، بلکه اثرات اجتماعی، روانی و خانوادگی آن را نیز بررسی کرد.

مقدمه‌ای بر بحران خاموش

آغاز نشست با مروری بر وضعیت جهانی و ملی آلزایمر همراه بود. آمارها نشان می‌دهد که هر پنج دقیقه، یک ایرانی به این بیماری مبتلا می‌شود و پیش‌بینی‌ها از سه برابر شدن جمعیت مبتلایان تا سال ۲۰۵۰ خبر می‌دهد. این ارقام نه‌تنها نشان‌دهنده یک بحران بهداشتی در حال شکل‌گیری است، بلکه زنگ خطری برای برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و اقتصادی به شمار می‌آید.

بخش علمی نشست

دکتر احمد چیت‌ساز، رئیس هیئت‌مدیره انجمن خیریه پارکینسون و آلزایمر اصفهان و متخصص مغز و اعصاب، با تشریح سازوکار آسیب‌شناختی آلزایمر گفت: «این بیماری یک روند فرسایشی و تدریجی دارد که نخستین نقطه هدف آن حافظه کوتاه‌مدت است.» او ادامه داد: «در مغز بیماران، تجمع پروتئین‌هایی مانند تاو و بتاآمیلوئید باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی و قطع ارتباط بین آن‌ها می‌شود؛ فرایندی که سال‌ها پیش از بروز علائم آغاز می‌شود.»

چیت‌ساز با یادآوری این‌که طول دوره بیماری معمولاً بین هشت تا دوازده سال است، بر تفاوت موارد دیرهنگام و زودهنگام تأکید کرد: «اگرچه اغلب بیماران بالای ۶۵ سال هستند، اما در درصد کمی، علائم حتی در دهه چهارم زندگی هم مشاهده می‌شود، به‌ویژه اگر سابقه خانوادگی وجود داشته باشد.»

وی ضمن تشریح نشانه‌های اولیه مانند گم‌کردن اشیا، پرسش‌های تکراری و تغییرات رفتاری، هشدار داد که نباید هر اختلال حافظه‌ای را آلزایمر دانست: «کمبود ویتامین B۱۲، کم‌کاری تیروئید و حتی برخی عفونت‌ها می‌توانند علائمی شبیه ایجاد کنند که با درمان مناسب، برطرف می‌شوند.»

از دیدگاه وی، هرچند درمان قطعی برای توقف بیماری موجود نیست، اما با مراقبت، مشاوره روان‌شناسی، اصلاح سبک زندگی و کنترل بیماری‌های همزمان، می‌توان روند پیشرفت را کند و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. او بر اهمیت تشخیص زودهنگام و رسیدگی به امور مالی و حقوقی بیمار پیش از افت توان تصمیم‌گیری تأکید ویژه کرد.

بُعد روان‌شناختی و رفتاری
دکتر فریبا فغانی،متخصص اعصاب و روان و فلوشیپ روانپزشکی سالمندان، سخن گفت و از «وجه نادیده اما بسیار مهم» آلزایمر پرده برداشت: علائم رفتاری و روانی.
وی توضیح داد: «در مراحل متوسط، مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب، بی‌قراری، پرخاشگری و گاهی توهم یا هذیان بروز می‌کند که می‌تواند حتی از اختلال حافظه هم چالش‌برانگیزتر باشد.»

فغانی به سندرم موسوم به «غروب آفتاب» اشاره کرد: پدیده‌ای که طی آن بیمار در ساعات عصر دچار سردرگمی، بی‌قراری و حتی هراس می‌شود. از نگاه او، آموزش مراقبان برای مدیریت چنین لحظاتی، اهمیت حیاتی دارد. رویکردهای غیر دارویی مانند ایجاد محیط آرام، نورپردازی مناسب، موسیقی‌درمانی، خاطره‌درمانی، بازی‌های فکری و تغذیه سالم از جمله ابزارهایی هستند که می‌توانند فشار روانی را کاهش دهند و کیفیت زندگی را حفظ کنند.

تجربه مراقبان؛ قلب تپنده نشست

در ادامه ، دکتر فریماه افشارزاده، روان‌درمانگر و عضو هیئت‌مدیره انجمن، از تجربه‌های زیسته در کنار بیماران و خانواده‌هایشان گفت: «تشخیص آلزایمر برای خانواده مانند شنیدن خبری غیرمنتظره و سنگین است. در مراحل ابتدایی شاید بیمار بتواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد، اما با پیشرفت بیماری، پرخاشگری، بی‌قراری، توهم و افسردگی شدت می‌گیرد و فشار روحی خانواده چند برابر می‌شود.»

اوی تأکید کرد : آموزش مهارت‌هایی چون شیوه صحیح برخورد با مقاومت بیمار در مصرف دارو یا انجام وظایف روزانه، می‌تواند بسیاری از بحران‌ها را پیشگیری کند. انجمن آلزایمر اصفهان با برگزاری کارگاه‌های حضوری و گروه‌های حمایتی، تلاش کرده تا بار تنهایی و فرسودگی مراقبان را کاهش دهد.

افشارزاده همچنین یادآور شد که حتی در مراحل پایانی، بیمار ارتباط عاطفی خود با پیرامون را از دست نداده است: «یک لمس محبت‌آمیز، صدای موسیقی مورد علاقه یا بوی خوشایند آشنا می‌تواند برای بیمار آرام‌بخش باشد.» او هشدار داد که تغییر ناگهانی محیط زندگی می‌تواند شرایط بیمار را به‌مراتب بدتر کند.

آلزایمر؛ یک چالش فرابخشی

نشست امروز نشان داد که مقابله با آلزایمر نیازمند ترکیبی از اقدامات پزشکی، حمایتی، قانونی و اجتماعی است. این بیماری نه‌تنها حافظه و توان شناختی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه روابط خانوادگی، وضعیت اقتصادی و حتی انسجام اجتماعی را نیز دچار چالش می‌کند.

سخنرانان بر لزوم افزایش آگاهی عمومی، ایجاد شبکه‌های حمایتی، سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های بومی و استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد برای آموزش و مشاوره خانواده‌ها تأکید کردند.

در پایان، پیام مشترک همه حاضران این بود: «هیچ خانواده‌ای نباید در مسیر دشوار مراقبت از بیماران آلزایمری تنها بماند. همراهی، آگاهی و همدلی، سه کلید عبور از این مسیر پیچیده است

خبرنگار:علیرضاهژبری