علل و نمود آسیب‌های اجتماعی در گذر زمان

به گزارش دنیای اسرار:شهره باقری- آسیب‌های اجتماعی؛ پدیده‌هایی واقعی، متغیر، قانونمند، قابل کنترل و پیشگیری هستند.یکی از مباحث اساسی که در حوزه دانش بشری همواره مطرح بوده و از بدو آفرینش انسان همراه با او بوده است، بحث آسیب‌های اجتماعی می‌باشد.از قتل هابیل و قابیل تا به امروز، انسان دست به گریبان آسیب‌های اجتماعی بوده است.

نحوه‌ و مدل بروز آسیب‌های اجتماعی در هر مقطع زمانی به شکل‌های متفاوتی هم‌چون قتل انسان، استفاده از ماهواره، قتل‌های ناموسی، تجاوز به عنف و داشتن تفکرات خاص بوده است و هر جامعه‌ای به فراخور ساختار‌های قانونی، عرفی و ایدئولوژیک خود، انواع خاصی از جرائم و آسیب‌ها را برای خود تعریف کرده است و در مقابل نیز، برای خاطیان، مجازاتی را در نظر گرفته است.به عنوان مثال در جوامع اسلامی، رفتار‌های هم جنس‌گرایانه به عنوان جرم با اشد مجازات تعریف شده است ولی در برخی از جوامع غربی هم جنس‌گرایان دارای قوانین خاص خود بوده و از منظر حقوقی ،قوانین تعریف شده‌ برای آن، مورد حمایت واقع می‌شوند و یا در برخی جوامع، داشتن هر پوششی مجاز نیست و داشتن یا نداشتن پوشش خاص آن جامعه، با مجازات‌های از قبل تعیین شده همراه می‌باشد.به همین دلیل، آسیب های اجتماعی یک پدیده ” نسبی ” هستند و در مورد دلایل شکل‌گیری آسیب‌های اجتماعی و عوامل زمینه ساز آن، نظریات و دیدگاه‌های مختلفی از‌جمله دیدگاه‌های جبرگرایانه تا دید گاه‌های اختیاری وجود دارد.

به طور کلی از منظر علوم و دانش بشری علل و عوامل شکل گیری آسیب‌های اجتماعی را می‌توان در موارد زیر احصا کرد:

۱-علل بیولوژیکی وزیست شناسی : عوامل بیولوژیکی و زیست شناختی در شکل گیری آسیب‌های اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای دارند تا جایی‌که به عنوان مثال، یکی از عوامل پرخاشگری و رفتارهای خشنونت آمیز را مربوط به گرسنگی افراد دانسته و همچنین، عدم ترشح به موقع و یا ناقص غدد تیروئید را از عوامل شکل گیری رفتارهای آسیب ‌زا برشمرده‌اند.
اندیشمندانی مثل داماسیو معتقدند که ضربه‌های وارد شده به بخشی از قسمت‌های مغز وارد باعث ضد اجتماعی شدن افراد می‌شود چرا که فرد قادر به یاد‌گیری رفتارهای اجتماعی بهنجار و تشخیص رفتار مناسب از نامناسب نمی‌باشد.
۲_ دیدگاهای ژنتیکی و کروموزومی: بر اساس این دیدگاه، افراد به دلیل انتقال صفات نامناسب از طریق ژن‌ها، درآینده مجرم‌ خواهند شد. بحثی که لمبرزو از آن با عنوان مجرم مادر زاد یاد می‌کند و یا سعدی می‌گوید تربیت نا اهل را چون کردگان بر گنبد است.
از طرفی وجود کروموزوم‌های اضافه را یکی از عوامل شکل گیری آسیب‌های اجتماعی می‌دانند.
۳_ از منظر دیدگاه اقتصادی، مهم‌ترین عامل شکل‌گیری رفتارهای انحرافی و آسیب زا، فقر اقتصادی و عدم توانایی فرد در تامین نیاز‌های اولیه‌ی زندگی خود مانند خوراک، پوشاک و مسکن می‌باشد.
به بیانی دیگر، فقر به‌ عنوان مهم‌ترین عامل شکل‌گیری رفتارهای نابهنجار موجب سرقت، تن فروشی، ناموس فروشی و رفتارهایی از این نوع می‌شود.
۴_ تبعیض و نبود عدالت: عامل دیگری که در شکل گیری آسیب‌های اجتماعی نقش تعیین کننده‌ای دارد، فقدان عدالت، اختلاف طبقاتی و تبعیض است، تا جایی‌که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: ” اِنّ الله یامَرو بالعَدل و الِاحسان و ایتاء ذالقُربا و ینهی عَن الفَحشا و المُنکر”.
بر اساس این آیه شریفه، سه عامل مهم در شکل گیری آسیب‌های اجتماعی نبود عدالت، احسان و ایتا ذالقربا می‌باشد و نهی آن به معنی عامل پیشگیری کننده و باز دارنده است. بنابراین جامعه‌ای که در آن، این سه اصل رعایت نشود، خود به‌ خود زمینه‌ساز آسیب‌های اجتماعی خواهند شد.
۵_ عوامل اجتماعی و جامعه شناختی از جمله عوامل بروز معضلات اجتماعی هستند که شامل

الف) گروه همسالان

ب) خانواده‌های از هم پاشیده

ج) نظریه‌های برچسب دار

د) تهاجم فرهنگی و وجود رسانه‌های بیگانه

ه) تغییر الگوهای مرجع اعضای جامعه و عدم جامعه پذیری مناسب می‌باشد.