بررسی نقش سواد رسانه ای در کاهش وقوع جرایم رایانه ای

 فقر سواد رسانه ¬ای کاربران علاوه بر اینکه زمینه را برای کاهش احساس امنیت در این فضا فراهم می سازد، می تواند جوسازی دشمنان را نیز در زمینه¬ های ایجاد اضطراب اجتماعی در سطح جامعه در پی داشته باشد.

به گزارش دنیای اسرار:با پیشرفت فناوری و استفاده بیشتر مردم از فضای مجازی نه تنها آمار جرایم بالا رفته بلکه گوناگونی و پیچیدگی آن نیز افزایش یافته است. لذا می توان اینگونه به موضوع پرداخت که جرایم رایانه ای هم علت است و هم معلول و نقش آن در بروز سایر آسیب های اجتماعی، در زمره مباحث جامعه اسلامی ایران است که با توجه به تاثیر مستقیم و غیرمستقیمی که این معضل بر امنیت اجتماعی و از همه مهمتر بر احساس امنیت مردم دارد، این موضوع توسط کارشناسان اداره برآورد اجتماعی و افکار سنجی معاونت فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفت.
تعریف سواد رسانه ای
سواد رسانه ای عبارت است از توانایی تعبیر و ایجاد مفاهیم شخصی از صدها و شاید هزاران نماد آوایی و دیداری که همه روزه از طریق تلویزیون، رادیو، رایانه، روزنامه و مجله و البته پیام های بازرگانی دریافت می کنیم.
هدف از سواد رسانه ای
کارشناسان مهمترین هدف سواد رسانه ای را رشد و گسترش تفکر انتقادی و دادن قدرت کنترل به افراد در استفاده از برنامه های رسانه می دانند و فهم و تفسیر صحیح پیام های رسانه و تجزیه و تحلیل آن ها و آماده سازی افراد برای زندگی در جوامع دموکراتیک را در اولویت بعدی(دوم و سوم) می دانند و کمترین نتیجه سواد را در یادگیری درباره تاریخ رسانه می دانند. به طور کلی هدف سواد رسانه ای این است که به مردم کمک کند تا به جای آنکه مصرف کنندگانی فرهیخته باشند، شهروندانی فرهیخته باشند
مزایای سواد رسانه ای
فرد با سواد رسانه ای، دارای ویژگی ها و توانایی هایی است از جمله اینکه او قادر است نوع، دامنه و میزان اطلاعات مورد نیاز خود را تعیین نماید. به اطلاعات مورد نیاز به طور موثر و کارا دسترسی پیدا کند، اطلاعات و منابع رسانه ای را به طور نقادانه مورد ارزشیابی قرار دهد و اطلاعات انتخاب شده را با دانش پیشین تلفیق کرده و در نهایت اطلاعات را به طور موثر برای اهداف خاص استفاده نماید.
ضرورت آموزش سواد رسانه ای
در فضای رسانه ای امروز، زندگی هر روز رو به پیچیدگی می رود، بخشی از این پیچیدگی ها ناشی از پیشرفت های دنیای ارتباطات است از این رو هرچه فناوری های اطلاعات و ارتباطات بیشتر متحول می شوند، نیاز ما به یادگیری و آموزش برای درک دنیای جدید و استفاده از ابزارها و امکانات آن نیز افزایش می یابد و در نتیجه داشتن سواد رسانه ای می تواند به ما در کاهش این پیچیدگی ها و افزایش درک و مهارت کمک کند.
با توجه به وابستگی مخاطبان به رسانه ها و فرآورده های رسانه ای داشتن توانایی قدرت تجزیه و تحلیل، تشخیص، درک و انتخاب پیام رسانه ای و همچنین مقاوم سازی آنان در برابر نفوذهای ناشی از قدرت رسانه ها ضرورت پیدا می کند. در این میان سواد رسانه ای مهارتی لازم و ضروری به نظر می رسد که می توان اثرات رسانه های گروهی را تعدیل کند و به مخاطبان این امکان را بدهد که با آگاهی کامل پیام رسانه ها را پردازش کنند.
پیامدها و عواقب نداشتن سواد رسانه ای
گسترش جرایم اینترنتی در جامعه باعث احساس ناامنی در بین مردم می شود. زیرا هرج و مرج در جامعه افزایش پیدا کرده و زندگی عادی و روزمره در جامعه دچار اختلال می شود و ترس و وحشت اجتماعی همه جا را فرا می گیرد و در این حین، عده ای سودجو از آب گل آلود ماهی گرفته و زمینه سوء استفاده دشمنان فراهم می شود و جرم و جنایت نیز افزایش می یابد.
در چنین جامعه ای حقوق افراد به هیچ وجه از سوی دیگران محترم شمرده نمی شود و افراد به راحتی حقوق همدیگر را پایمال می کنند. در جامعه ناامن از آن جایی که هیچ نظمی حاکم نیست و امور بر محور عدالت قرار ندارند، افراد دچار سردرگمی میشوند و هیچگاه نمی توانند به حقوق خود دست پیدا کنند. در چنین جامعه ای نهاد مشخصی وجود نخواهد داشت که از حقوق افراد حمایت کند؛ به همین دلیل افراد زیادی در این شرایط به واسطه ناامنی اجتماعی متضرر می¬ شوند.
نقش سازمان ها و دستگاه ها در افزایش سواد رسانه ای مردم
از جمله سازمان های اثرگذار در زمینه امنیت در فضای مجازی قوه قضائیه می باشد که این دستگاه در کنار فراجا در برخورد با مجرمان و خلافکاران مسئولیت مستقیم دارد. این قوه با آموزش و تربیت و استفاده از قضات متخصص و کارآمد و آشنا با فضای سایبر و اینترنت می تواند نقش انکار ناپذیری در برقراری نظم و امنیت در جامعه مجازی ایفاء نماید.
مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام می توانند با تصویب قوانینی متناسب، اختصاص بودجه مناسب و همچنین ایجاد هماهنگی بین نهادهای مسئول اساسی ترین نقش را در ایجاد امنیت و رهبری نهادهای دیگر ایفا کنند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از دیگر مجموعه هایی است که در تامین امنیت در فضای مجازی نقش اساسی دارد، به گونه ای که این سازمان با تامین نیازهای کاربران و ایجاد ساختار و بستر امن و مناسب فنی در جهت امنیت در حوزه فضای مجازی قدم بردارد.
وزارت کشور نیز از جمله دستگاه هایی است که در حوزه امنیت فضای مجازی می تواند تاثیرگذار باشد. با توجه به اینکه گستره فعالیت های این سازمان وسیع است و بودجه و امکانات و همچنین زیرمجموعه های مختلفی چون استانداری، شهرداری و شورای شهرها در اختیار دارد از طریق این ظرفیت می تواند در امنیت و فرهنگ عمومی موثر واقع گردد.
از دیگر دستگاه های موثر در امنیت فضای مجازی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین وزارت آموزش و پرورش است. با توجه به اینکه افراد دوره طولانی از زندگی خود را در این چند نهاد سپری می کنند، لذا آموزش روش ها، راهکارها و قوانین زندگی در فضای مجازی و پژوهش در زمینه های پیشگیری و بالا بردن ضریب امنیت حرکت در این فضا، می تواند راهبردی موثر در بالا بردن سطح آگاهی های عموم جامعه و افراد تحصیل کرده باشد.
حوزه های علمیه نیز از جمله دستگاه هایی می باشد که با ایفای بهتر و موثر تر نقش فرهنگی و دینی خود می توانند در راستای فرهنگ سازی اسلامی و دینی قدم بردارند. همچنین با تولید و گسترش نرم افزارها، سایت ها و محصولات فرهنگی اسلامی جذاب و مطابق با ذائقه نسل جوان در امنیت فضای مجازی موثر واقع شود.
سازمان صدا و سیما نیز از دیگر سازمان هایی می باشد که می تواند با افزایش آگاهی های عموم مردم و فرهنگ فعالیت در جامعه مجازی در جهت امنیت در فضای مجازی قدم بردارد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی نیز از جمله دستگاه های اثر گذار در زمینه امنیت در فضای مجازی هستند؛ به گونه ای که این دستگاه با تلاش در جهت گسترش فرهنگ اسلامی و دینی و هدایت افراد جامعه در مسیر صحیح و درست با افزایش آگاهی ها و تبلیغات خلاقانه و بررسی سایت ها و پورتال¬ های موجود از لحاظ تطبیق با زندگی اسلامی و ایرانی و نشان دادن راهکارهای درست، در همین جهت می ¬تواند نقشی محوری و ارشادی داشته باشد.
راهکارهایی برای افزایش سواد رسانه ای مردم
۱-دستگاه های متولی امر آموزش با استفاده از ظرفیت رسانه ملی و همچنین ظرفیت شبکه های اجتماعی که در حال حاضر جایگاه ویژهای را در بین مردم به خود اختصاص داده است، می توانند با ساخت کلیپ های آموزشی و انتشار آن در فضای مجازی و یا پخش آن در رسانه ملی زمینه را برای آگاه سازی مردم فراهم سازند.
۲- با توجه به افزایش تجارت الکترونیکی، خرید آنلاین، کسب و کارهای اینترنتی و غیره، لزوم افزایش سواد رسانه ای بیش از پیش احساس می شود، لذا در این خصوص می بایست آموزش و پرورش برنامه ریزی لازم را در جهت ارتقای سطح آگاهی دانش آموزان و به صورت مدون و منظم و قانونمند در تمام مقاطع تحصیلی در دستور کار خود قرار دهد تا از این طریق از وقوع مشکلات عدیده پیشگیری به عمل آید.
۳-فقر سواد رسانه ای کاربران علاوه بر اینکه زمینه را برای کاهش احساس امنیت در این فضا فراهم می سازد، می تواند جوسازی دشمنان را نیز در زمینه های ایجاد اضطراب اجتماعی در سطح جامعه در پی داشته باشد، بنابراین با تولید محتوای علمی بخصوص در حوزه سواد رسانه¬ ای و انتشار آن در این فضا میتوان در خنثی سازی توطئه دشمنان وارد عمل شد.
۴-برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها، والدین باید تا حدودی به فناوری های روز دنیا مسلط باشند و آگاه باشند که تغییر در رفتار فرزندان به معنای ایجاد تغییر در طرز فکر آنهاست و هنگامی که بنیان فکری و شخصیت آنها به صورت ناصحیح شکل گیرد، راه نفوذ به حریم خصوصی افراد و محیط امن خانواده ها باز خواهد شد. لذا، چنانچه خانواده ها نسبت به شیوه¬ های جدید ارتباط فرزندان خود آگاهی و شناخت کافی و لازم را داشته باشند، از انجام بسیاری از جرایم و ارتباطات پنهانی آنان جلوگیری به عمل می آید.
۵-با توجه به اینکه اغلب کاربران فضای مجازی از سواد رسانه ای پایینی برخوردارند لازم است کلیه دستگاه ها مرتبط به ویژه امور بانوان استانداری در زمینه برگزاری کلاس های سواد رسانه ای ویژه خانواده ها در سطح شهرستان های مختلف اقدام نموده تا در درازمدت از آسیب های ناشی از استفاده از فضای مجازی کاسته شود.
تهیه و تنظیم: سرهنگ علیرضا زارعان- رئیس اداره برآورد اجتماعی فرماندهی انتظامی استان اصفهان